Η σημασία της αυτονομίας στη νηπιακή ηλικία

Σύμφωνα με τον Erik Erikson —η ανάπτυξη της αίσθησης αυτονομίας σε αντίθεση με την αμφιβολία και τη ντροπή— διαμορφώνεται κατά τον δεύτερο χρόνο της ζωής του παιδιού. Η κατανόηση αυτής της φάσης μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να βρουν περισσότερη χαρά παρά απογοήτευση στις (πολλές!) σκανταλιές του μικρού παιδιού τους.

Τα μικρά παιδιά θέλουν να κάνουν σχεδόν τα πάντα: να εξερευνήσουν, να αγγίξουν, να παρατηρήσουν, να αδειάσουν ντουλάπια, να παίξουν με το χαρτί τουαλέτας, να αδειάσουν αρώματα, να ανακαλύψουν κάθε τι που πιάνουν. Αυτή η φυσική τάση είναι θεμελιώδης για την ανάπτυξή τους.

Όταν, οι γονείς περιορίζουν υπερβολικά το παιδί ή το τιμωρούν για την περιέργειά του, μπορεί να αναπτυχθεί αίσθηση αμφιβολίας και ντροπής. Η ντροπή είναι από τις πιο τοξικές συναισθηματικές αντιδράσεις, και δεν καλλιεργεί εμπιστοσύνη ή αυτοπεποίθηση.

Ο Erikson μίλησε για «αίσθηση αυτονομίας» —μια εσωτερική τάση και αυτοπεποίθηση που αρχίζει να σχηματίζεται από το πρώτο μέχρι το τρίτο έτος, με καθοριστικό το ρόλο των γονιών.

Τι σημαίνει πραγματικά αυτονομία;

Το λεξικό ορίζει την αυτονομία ως ανεξαρτησία ή ελευθερία. Στην περίπτωση του νηπίου, δεν σημαίνει ότι «δεν χρειάζεται τους γονείς». Σημαίνει ότι χρειάζεται ισορροπία: ασφάλεια από τους γονείς και ευκαιρίες για εξερεύνηση.

Η έρευνα του Harry Harlow με τις μητέρες-μαϊμούδες έδειξε ότι τα μικρά αναζητούν πρώτα την ασφάλεια της μητέρας, αλλά επιστρέφουν σε αυτήν περιοδικά καθώς εξερευνούν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιδιά.

Πώς ενισχύουμε την αυτονομία χωρίς υπερβολική επιείκεια

Η αυτονομία δεν σημαίνει ότι το παιδί κάνει ό,τι θέλει.

Σημαίνει:

• ελευθερία μέσα σε ασφαλή πλαίσια,

• καθοδήγηση με ευγένεια αλλά και σταθερότητα.

Οι επιλογές πρέπει να είναι ανάλογες με την ηλικία: μπορεί να κρατήσει τα κλειδιά ή την τσάντα σας, αλλά δεν μπορεί να αποφασίσει για το εάν θα πάτε στη γιαγιά το Σάββατο ή σε ποιο σχολείο θα φοιτήσει. Η υπερφόρτωση επιλογών δημιουργεί άγχος και κάνει το παιδί να νιώθει ότι αυτό αποφασίζει κι όχι εσείς!